Tilgha Tigh Salghan Özimiz !
Men axbarat xizmiti bilen shughullinish dawamida her yilqi " ikki yighin " ni 1986-yilidin béri köp qétim ziyaret qildim , texminen charek esrlik bu mezgilde men özimizning qaltis ademlirini hem ularning ajayib ishlirini uchrattim , bezide shundaq oylinip qalimenki , ana tilimizning helqumigha tigh urghanlar yenila özimiz ikenmiz ! Bu heqtiki izahimni addiyla bayan qilsam gep mana mundaq :Memliketlik we Aptonom rayonluq xelq qurultiyi wekilliri we siyasiy kéngesh ezaliri ichide mueyyen salmaqni igileydighan Uyghurlarning gépini qilishqa hoquq bérilgen Uyghur wekiller we Uyghur ezalar bar . Men ularning chong yighinlarda , guruppa yighinlirida sözge chiqip pikir bayan qilghanda birersiningmu Ana tilda sözliginini uchratmidim , Ularning qolashmighan nahayiti qattiq Xenzuche teleppuzibezilerge xush yaqmisa bezilerni küldürüwétetti . Ésimde turuptu , 20-esrning 80- yilliri we 90-yillirining axirlirighiche bolghan mezgilde Yazghuchi , Alimimiz Abduréhim Ötkür , Meshhur tilshunasimiz Ibrahim Mutiiy , Alimimiz Abbas Burhan , Özbék tetqiqatchi Qadir Ekber , Yaghuchi Extem Ömer , Muhemmed Baghrash qatarliq kishilirimiz Aptonom rayonluq siyasiy kéngesh daimiy komitétining ezaliri we siyasiy kéngesh ezaliridin idi , gerche ular Xenzu tilini nahayiti puxta bilsimu ( Extem Ömer buning sirtida ) emma öz ana tilidaa pikir bayan qilatti , teklip béretti . Emma Aptonom rayonluq siyasiy kéngesh 8-nöwetlik komitétigha ( 1998-yili ) kelgende ezalarning mutleq köpi yéngilandi , shuningdin buyan birmu ezaning ( din sahesidiki ezalardin bashqiliri ) ana tilda sözliginini körmidim , Memliketlik siyasiy kéngeshning ezasi Abdureqib Tömürniyaz Damolla özi tewe bolghan yashlar birleshmisi saheside nahayiti rawan Xenzu tilida sözge chiqidu, chünki u heqiqiy qosh tilliq ( Xenzuche toluq ottura mektebni püttürgen ) ! ulargha xil terjimanlar seplep bérilgen turughluq yene shundaq qolashmighan teleppuzini köz-köz qilip , xuddiy shu tilda sözlimise wezipisidin élip tashlaydighandek texrsiz qiyapette Xenzuche sözleydu , shughinisi qizziqki , Aptonom rayonluq siyasiy kéngesh yaki aptonom rayonluq partkom ularni Xenzu tilida sözleshke qistimaydu , eksinche yighin üchün 42 terjiman ( 21-esrdin burun 60 terjiman ) ajritip bérip , ularni Ana tilda öz jayidiki xelqning turmushida saqlan'ghan mesililerni eynen yetküzüp bérishni , bu heqte partkom , hökümetning tedbir belgilishini ilmiylashturush üchün ijadiy tekliplerni bérishni telep qilidu , shundaq tursimu ular yenila özlirining funksiyisini untup , qolashmighan Xenzuche teleppuzini köz-köz qilishidu . Xenzu tilini yaxshi bilidighan , ana tilini téximu yaxshi bilidighanlirighighu bop béridu , ular zadila Uyghurche sözlimey özlirining Xenzuche sewiyisini köz-köz qilish pursitige érishkendek qiliship kétidu . Men bashqa heqte toxtalmidim , peqet til mesilisidila obyéktip mesililerni otturigha qoydum . Partkom , hökümet ularning mushundaq qizghinliqini körgende elwette Xenzu tilini hemmeylen bilidighan boptu, dep oylap ana tilimizgha anche étibar qilip ketmeydu , shuning bilen tilmachlar sani yildin yilgha azlap barmaqta . Ashu ezalirimiz ( wekillirimiz ) ana tilning teqdiri heqqide oylishipmu baqmaydu . Démek , Tilimizgha tigh uruwatqanlar özimiz bolmay kim ? Bala yighlimisa Ana emchek salmaydu , ular özlirini shundaq sanap hakimiyet ishlirigha qatnashqandikin, Hakimiyet ishlirini muhakime qilghandin kéyin , partkom , hökümet " Uyghur milliitige wekil bolghan bu yoldashlarning qizghinliqidin qarighanda pütkül xelq mushundaq oyda oxshaydu " dep oylap , Uyghur tiligha bolghan éhtiyajni suslashturup qoyghan ... Men bu addiy mesilini otturigha qoysam nurghun qarshi pikirge uchrishim mumkin , wehalenki buningliq bilen partkom-hökümetning yaxshi körüshige ériship kétishimmu natayin. Men ezeldin millitimizdiki nachar tereplerni körüp yétish kéreklikini teshebbus qilghuchilarning biri , ashu nachar tereplerimizde yuqiri obyéktipliqmu yoq emes . Memliketlik siyasiy kéngeshning bir qétimliq öginish yighinigha qatnashqan ikki ezagha terjiman boldum , u ikki eza Xenzu tilini peqetla bilmeydighan bir Hajim we bir yash Tajik eza idi , ,em ulardin ana tilda pikir bayan qilishni , ulargha terjime mulazimiti qilip bérishte imkaniyitimning bériche tirishidighinimni bildürdüm . Ular men dégendek qiliwidi , men sel qiynalsammu shundaq xush boldum !
